Rritja e tarifave të energjisë elektrike dhe heshtja institucionale – një dështim i shumëfishtë ndaj qytetarit

Shkruan: Krenare Vokshi

Në Kosovë, konsumatori është zëri më i dobët në tryezën ku merren vendimet për jetën e përditshme. Përkundër rolit kyç që luan në ekonomi, ai vazhdimisht anashkalohet nga institucionet, injorohet dhe mbetet i pambrojtur në praktikat e padrejta të tregut. Rasti më i freskët dhe më i ndjeshëm është rritja e çmimit të energjisë elektrike – një vendim i marrë në mënyrë të njëanshme, me pak konsultime publike dhe me shumë pasoja sociale.

Në një kohë kur qytetarët e Kosovës përballen me sfida të mëdha ekonomike, rritja e çmimeve të energjisë elektrike ka ardhur si një goditje shtesë – jo vetëm për xhepin, por edhe për besimin ndaj institucioneve. Vendimi i Zyrës së Rregullatorit për Energji (ZRRE), i mbështetur në arsyetime teknike dhe me një pjesëmarrje të vakët publike, nuk është thjesht një barrë financiare. Ai përfaqëson një shkelje të drejtpërdrejtë të parimeve ligjore që garantojnë mbrojtjen e konsumatorit dhe transparencën në vendimmarrje.

Konsumatori, i mbrojtur vetëm në teori

Ligji Nr. 06/L-034 për Mbrojtjen e Konsumatorit, në nenin 5, garanton qytetarëve një sërë të drejtash thelbësore: mbrojtjen e interesave ekonomike, informim të drejtë dhe të plotë, pjesëmarrje në vendimmarrje përmes përfaqësimit dhe qasje në mjete juridike në rast shkeljeje.

Por këto të drejta, në praktikë, shpesh mbeten të pazbatueshme. Konsumatorët nuk janë informuar qartë për arsyetimin ekonomik të rritjes së tarifave, nuk janë përfshirë në mënyrë të mirëfilltë në procesin vendimmarrës dhe nuk u është ofruar një mekanizëm i qartë kundërshtimi. E thënë troç: ata janë trajtuar si konsumatorë vetëm në faturë, por jo në të drejta.

Ligji për ZRRE-në: Konsultimi publik është detyrim, jo opsion

Vendimet për çmimet e energjisë nuk janë çështje teknike të brendshme. Ato ndikojnë drejtpërdrejt jetën e qytetarëve dhe për këtë arsye janë rregulluar me Ligjin Nr. 05/L-084 për Rregullatorin e Energjisë.

Neni 47 i këtij ligji përcakton se metodologjia për përcaktimin e tarifave duhet të jetë transparente dhe e bazuar në kritere objektive e jodiskriminuese. Ndërsa neni 48 shkon edhe më larg, duke e detyruar ZRRE-në të njoftojë publikun dhe palët e interesuara për çdo ndryshim të propozuar, të zhvillojë konsultime publike dhe të publikojë arsyetimet dhe dokumentacionin mbështetës.

Heshtja e shtetit është bashkëpërgjegjësi

ZRRE nuk është institucioni i vetëm që duhet të mbajë përgjegjësi. Edhe Kuvendi, Qeveria dhe ministritë përkatëse kanë detyrime ligjore dhe morale për të mbrojtur qytetarin nga vendime që e dëmtojnë ekonomikisht. Mosreagimi përballë një vendimi të tillë nuk është neutralitet – është bashkëpërgjegjësi.

Në këtë situatë, reagimi më i qartë institucional ka ardhur nga Presidentja e Republikës, Vjosa Osmani, e cila ka kundërshtuar hapur rritjen e propozuar të çmimit të energjisë, duke e konsideruar atë në kundërshtim me interesin publik dhe kornizën ligjore që mbështet konsumatorin. Presidenca ka propozuar edhe masa konkrete për të shmangur ose zbutur këtë barrë mbi qytetarët.

Kur organet e pavarura nuk respektojnë ligjin, shteti nuk mund të qëndrojë spektator. Është obligim i tij të ndërhyjë dhe të garantojë funksionimin e drejtë të mekanizmave që mbrojnë qytetarin.

Koha për veprim

Rritja e çmimeve të energjisë nuk është vetëm një çështje teknike. Është çështje e drejtësisë ekonomike, e dinjitetit qytetar dhe e funksionimit të shtetit të së drejtës. Nëse nuk kërkohet llogari për vendime që cenojnë këto parime, atëherë po normalizohet një sistem ku qytetari nuk është pjesë e procesit, por thjesht një bartës i pasojave.

Në fund të fundit, shteti nuk matet me forcën e institucioneve që vendosin, por me fuqinë e mekanizmave që mbrojnë qytetarin nga vendime të padrejta.

Sepse energjia është nevojë, por drejtësia është themel.
Dhe sot, qytetari i Kosovës ka nevojë për të dyja.